Nghe tin hài cốt liệt sĩ Võ Nguyên Trọng sau 39 năm được tìm thấy và đón về Hà Nội giữa tháng 12-2011, chúng tôi, những đồng đội thuở Thiếu sinh quân chống Mỹ (1965-1970) thuộc Tổng cục Chính trị, mừng khôn tả. Qua Võ Nguyên Tuệ - em trai liệt sĩ, biết điện thoại của CCB Nguyễn Văn Tâm (nguyên Chiến sĩ Trung đoàn 46, Sư đoàn 1 và là người trực tiếp đón Trọng lên), tôi liên lạc ngay với anh. Người lính đơn giản, chỉ dăm câu ba điều đã là bạn.
Đúng ngày 24-12-2011, tụ họp đồng đội lứa Thiếu sinh quân. Vậy là Tâm thành khách danh dự. Gặp Tâm, bao nhiêu chuyện về lính mặt trận, về Trọng bây giờ mới biết.
Xe đón hài cốt liệt sĩ chuẩn bị rời Kiên Giang ra Bắc.
Mùa hè năm 1970, Trọng vừa học xong lớp 9 (hệ 10 năm). Trường Thiếu sinh quân giải thể, anh về thị xã Thanh Hóa sống với ba mẹ. Ba Trọng, bác Võ Nguyên Lượng, lúc ấy là Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Thanh Hóa.
Cuối năm 1970, Trọng tình nguyện xin ra chiến trường. Luyện quân xong, anh được bổ sung vào Trung đoàn 52, Sư đoàn 320 và hành quân dọc Trường Sơn vào Nam. Vào đến miền Tây Nam Bộ, Trung đoàn 52 được đổi sang phiên hiệu Trung đoàn 46 thuộc Sư đoàn 1. Trung đoàn 46 có mật danh K6.
Là lính thuộc Ban Tham mưu trung đoàn, Trọng có dáng thư sinh lại nhanh nhẹn, hoạt bát nên được trên, dưới quý mến. Trọng cùng đơn vị lăn lộn trên đất An Giang, Kiên Giang, bao phen lênh đênh trong rừng tràm mùa nước nổi… Rồi mùa khô năm 1971, đơn vị sang chiến đấu bên Cam-pu-chia, dọc ngang các tỉnh Công-pông Chnăng, Công-pông Xpư, Cô Công...
Tuy quê hương là Quảng Ngãi nhưng vì ba mẹ công tác ở xứ Thanh mà Trọng có tình cảm thân thiết với quê hương thứ 2 này. Thượng tá Phạm Quang Thư, đồng đội quê Thanh Hóa, còn sống sót từ chiến trường trở về, kể lại: Ngày Trọng đăng ký nhập ngũ, bác Lượng rất ủng hộ. Mặc dù có đủ lý do để Trọng được ở lại miền Bắc, tiếp tục học tập, Bác đã hành động đúng với lương tâm và trách nhiệm của người đứng đầu về Đảng ở tỉnh. Hành động ấy đã động viên các gia đình và thôi thúc hàng nghìn thanh niên, học sinh Thanh Hóa lên đường nhập ngũ. Trong những ngày luyện quân, bác đã đến thăm và động viên các chiến sĩ trẻ của tỉnh nhà...
Tháng 8-1972, K6 nhận nhiệm vụ đánh vào Nhà máy Xi măng Hà Tiên. Đơn vị đã triển khai phương án tác chiến. Nhưng điều kiện sống hết sức thiếu thốn, gian nan. Hiếu - Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 6 - vì không chịu được gian khổ đã chiêu hồi. Ngay trong ngày 18-8-1972, đồng chí Vỵ, Trung đoàn phó, đã xuống làm việc với Ban chỉ huy Tiểu đoàn 6. Trọng được theo tháp tùng.
Xong việc, trở về Trung đoàn bộ, Trọng tranh thủ xuống bếp lấy cơm cho anh em. Trên đường về bất ngờ bị trúng pháo kích, Trọng bị thương nặng ở ổ bụng. Đồng đội đưa anh vào Trạm phẫu trung đoàn. Hết máu dự trữ, bác sĩ Khiêm, người Hà Nội, đã tự lấy xi-lanh rút máu trên cánh tay mình để cứu đồng đội. Nhưng Trọng mất máu quá nhiều. Đêm hôm đó, 9 giờ, Trọng đi…
Sáng hôm sau, đơn vị mai táng Trọng gần Trạm phẫu đóng ở xã Dương Hòa, gần Ngã ba Hòn Chông. Hy sinh ngày 18-8-1972, vậy là Võ Nguyên Trọng vừa tròn 20 và anh vẫn “mãi mãi tuổi 20”!
Cũng vì tên Hiếu phản bội mà suốt mấy ngày, trực thăng UH-1 vè vè trên đầu, ra rả phát loa xuống:
“Sư 1 Cộng sản xâm lấn miền Tây. Trong đơn vị có cả con trai Bí thư Thanh Hóa. Chúng tôi đã biết. Các anh hãy quy hàng chánh quyền Việt Nam Cộng hòa…”. Rồi pháo kích liên tục.
Ba hôm sau, chúng ồ ạt tấn công vào nơi đóng quân của K6. Bệnh xá không kịp di dời. Trong trận chiến đấu bảo vệ thương binh, bác sĩ Khiêm, đại đội trưởng anh dũng hy sinh. Trạm phẫu gần như bị san phẳng.
Cán bộ Đội K92 bàn giao hài cốt liệt sĩ Võ Nguyên Trọng cho em trai Võ Nguyên Tuệ (bên trái).
2. Tìm kiếm Năm 1974, cụ Võ Nguyên Lượng mất... Tháng 5-1975, đất nước thống nhất. Nghe phong thanh, Trọng đã hy sinh nhưng khi nhận được giấy báo tử “hy sinh ở mặt trận phía Nam”, mẹ Trọng không chịu đựng nổi. Bà suy sụp.
10 năm, 20 năm, 30 năm trôi qua, cả nhà trông ngóng, tìm kiếm mà không biết mộ phần Trọng ở đâu. Chị gái Võ Hồng Vân quá thương em mà “thân gái dặm trường”, lặn lội vào tận Kiên Lương, Kiên Giang. Em trai Võ Nguyên Tuệ cũng không dưới chục lần về chiến trường cũ, nơi anh trai đã chiến đấu, tìm dấu vết.
Bạn bè, đồng đội và Ban Liên lạc Trường Thiếu sinh quân Nguyễn Văn Trỗi nhờ Báo QĐND, nhờ Nguyệt san Sự kiện và Nhân chứng nhắn tìm Trọng. Thư cho Phòng Chính sách Quân khu 9 và Bộ CHQS tỉnh Thanh Hóa không có hồi âm. Còn Sư đoàn 1 sau chiến tranh đã giải thể, gia đình không có liên lạc. Biết tìm Trọng nơi đâu?
Nghe có đồng đội của Trọng, tên là Cư (y tá Trung đoàn bộ) còn sống và bám đất Kiên Giang suốt từ 1975 đến nay, Tuệ đã tìm đến. Anh Cư kể lại những tháng ngày gian khó, thậm chí sau đợt địch đánh vào Trung đoàn bộ và Trạm phẫu, anh Cư đã nằm mấy tháng trời cạnh mộ Trọng. Hy vọng nhỏ nhoi bừng cháy. Vậy mà khi được dẫn tới nơi chôn cất thì không thể xác định được. Lại phải quay về.
Di ảnh liệt sĩ Võ Nguyên Trọng.
Mọi hy vọng bừng lên, nhen nhúm rồi lại tắt ngấm. Vô định!... Nhưng, trong “nhiều-điều-không-thể” ấy lại có “một-điều-có-thể”.
Cùng Trung đoàn 46 có anh Quyết, hết chiến tranh về sống ở Thái Nguyên. Gia đình không chỉ có anh là lính K6 mà còn có người anh trai, nhưng ông anh đã hy sinh ở Kiên Lương. Thương nhớ anh, CCB Quyết bỏ công việc làm ăn đi tìm mộ. Chưa tìm thấy mộ anh thì lại giúp tìm ra mộ nhiều đồng đội.
May mắn làm sao, khi anh Quyết vào tới Quân khu 9 thì được “thực mục sở thị” 10 bộ sơ đồ ghi lại khu vực chôn cất các liệt sĩ của K6 ở Kiên Lương, Kiên Giang. Trong đó có sơ đồ đánh dấu khu vực chôn cất 9 liệt sĩ gần Trạm phẫu (đóng quân thời gian tháng 8-1972), có tên tuổi 3 liệt sĩ người Hải Phòng, một người Hải Dương, một người Thái Bình và 4 liệt sĩ Thanh Hóa trong đó có Võ Nguyên Trọng. Anh Quyết liên lạc ngay với các gia đình liệt sĩ nói trên. Tiếc là không liên lạc được với gia đình Võ Nguyên Trọng, vì không có địa chỉ. Nhưng anh Quyết vẫn báo tin này cho anh Tâm (CCB K6, nay sống ở 185/1 đường 3 tháng 2, quận 10, TP Hồ Chí Minh). Theo “đường dây” của những người bạn vào sinh ra tử, anh Tâm nhớ ngoài Hà Nội có anh Hải, đồng đội K6. Đã có lần Hải hỏi anh về “nơi chôn cất con trai Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa”.
Đầu tháng 9-2011, Tâm gọi cho Hải, báo tin Phòng Chính sách Quân khu 7 tổ chức cho gia đình cùng Đội K92 Quy tập liệt sĩ tỉnh Kiên Giang đi tìm mộ liệt sĩ chôn cất gần Trạm phẫu. Anh Hải lục tìm địa chỉ gia đình Võ Nguyên Trọng. Hai vợ chồng Võ Nguyên Tuệ được tin, lập tức nhập cuộc. Giữa tháng 9-2011, gia đình 9 liệt sĩ cùng anh Nguyễn Văn Tâm và Đội K92 “hành quân” về chân đồi Bãi Ớt, ấp Xóm Dừa, xã Dương Hòa, Kiên Lương, Kiên Giang. Tìm kiếm, đào bới và tìm thấy 8 bộ hài cốt. Ngay sau đó, 8 mẫu hài cốt được chuyển ra Hà Nội.
4. Sự diệu kỳ của khoa học Ngày 20-9-2011, chuyến xe của Quân khu 7 chở mẫu hài cốt 8 liệt sĩ - chôn cất tại xã Dương Hòa năm 1972 - đã tới Viện Công nghệ sinh học (Viện Khoa học - Công nghệ Việt Nam). Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam và Phòng Chính sách Quân khu 7 đã triển khai công việc “giám định gen” với Viện. Mẫu phẩm của thân nhân cũng được lưu giữ.
Chỉ sau 2 tháng kiểm tra đối chứng, bằng công nghệ hiện đại nhất, Viện Công nghệ sinh học thông báo: Kết quả chính xác 100%! Đó đúng là hài cốt của 8 liệt sĩ có tên, đã hy sinh và yên nghỉ tại chân đồi Bãi Ớt, ấp Xóm Dừa.
Các gia đình trở lại Kiên Giang đón hài cốt thân nhân. Ngày 14-12-2011, hài cốt liệt sĩ Võ Nguyên Trọng về tới Hà Nội. Vậy là sau gần 40 năm, hài cốt của Trọng và 7 đồng đội đã trở về với gia đình. Chỉ tiếc là khi Trọng về thì mẹ không còn, bà mất năm 2004.
Sáng ngày 30-12-2011, gia đình cùng chính quyền phường Trung Tự tổ chức Lễ đón nhận và truy điệu liệt sĩ Võ Nguyên Trọng tại Nhà tang lễ Quân y viện 354. Đồng đội Trung đoàn 46 cùng bạn bè thuở Thiếu sinh quân có mặt đón bạn.
Trần Kiến Quốc 
LS Nguyễn Tiến Quân.
